Szachowe końcówki od stuleci zajmują umysły szachowych mistrzów i początkujących graczy. Od niedługiego czasu pomagają im komputery. Jak daleko zaszedł postęp w szachowych końcówkach?
Tablice końcówek to rozgryzione przez komputer pozycje, w których wiemy jakie dokładnie ruchy należy wykonać, aby doprowadzić do pożądanego przez nas wyniku. Wykonując dokładne ruchy wygramy, jeśli mamy przewagę. Może to być również remis, jeśli przeciwnik ma przewagę, a my walczymy o uratowanie partii.
Tablice Nalimova
Tablice Nalimova to komputerowa baza pozycji szachowych z końcówek. Pozwala aktualnie na znalezienie rozwiązań wszystkich końcówek z 7 bierkami na szachownicy, włączając króle. Nazwa pochodzi od programisty Eugenija Nalimova.
Końcówki zostały już wcześniej obliczone we wszystkich możliwych wariantach. Można zatem ufać wynikom pokazywanym przez tablice jako ostateczny, przewidywany wynik pod warunkiem wykonywania najlepszych posunięć.
Tablice Nalimova dla sześciobierkowych końcówek wymagają około 1.2 TB przestrzeni dyskowej. Po skompresowaniu wystarczy jednak 7.05 GB. Szachiści korespondencyjni korzystają z bazy końcówek Gaviota, która jest skompresowaną wersją tablic Nalimova.
Jak skorzystać z tablic Nalimova?
Z wygodnej strony z tablicami skorzystasz pod adresem k4it.de. Przestawiaj figury poniżej, aby znaleźć wygraną lub uratować remis.
Tablice Nalimova są również dostępne na stronie ChessOK, w programach szachowych Stockfisch czy Houdini oraz na stronie Lichess (o tym piszemy dalej).
Do mata czy do przepisowego końca lub zachowania przewagi?
Istnieje kilka sposobów oznaczania obliczonej drogi do wygranej w tablicach końcówek.
Najpopularniejszym jest DTM, czyli Depth To Mate – Głębokość (wariantu) Do Mata. W tym wariancie widzimy wszystkie możliwości aż do mata. W przeciwnym razie zobaczymy rezultat nierozstrzygnięty.
Łatwiejszy dla komputera jest DTC, czyli Depth To Conversion – Głębokość (wariantu) Do Konwersji (przewagi). W tej sytuacji komputer może również wskazać wariant, w którym strona silniejsza zbije bierkę przeciwnika i dokona transformacji, czyli konwersji do prostszej końcówki.
Istnieją jeszcze warianty, w których komputer bierze pod uwagę zasadę 50 posunięć. W tym przypadku strona wygrywająca dąży w tak zwanym międzyczasie do posunięć, które pozwalają przedłużać walkę (bicie lub ruch pionem). Jeśli przeważająca strona tego nie zrobi, wg przepisów gry praktycznej będzie remis.
Tablice Łomonosowa
Tablice Łomonosowa to wygenerowane tablice dla końcówek z udziałem 7 bierek. Machnyczew i Zacharow z Uniwersytetu Moskiewskiego wygenerowali je za pomocą superkomputera Łomonosow. Bazy generowały się od 2012 roku. Rozmiar Tablic Łomonosowa to około 140 TB.
Tablice Łomonosowa są dostępne na stronie ChessOK.
Tablice SyZyGy
SyZyGy to tablice końcówek 7 bierkowych, opierające się na tablicach Nalimova. Zostały jednak zoptymalizowane do użytku przez programy komputerowe. Korzystają z nich zarówno programy Komodo, Stockfish czy Houdini, jak i kafejka do gry w szachy online Lichess.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o SyZyGy, sprawdź instrukcję na stronie Lichess.
Czy da się obliczyć szachy?
Wygenerowanie końcówek z 8 bierkami zajmie dużo czasu i jeszcze więcej dyskowej przestrzeni. Szacunki mówią, że potrzeba na to ponad 5 PetaBajtów. Pamiętajmy, że w pozycji startowej na szachownicy znajdują się 32 bierki. Oznacza to, że przeliczenie wszystkich możliwości jest praktycznie niemożliwe.
Nie dziwi jednak fakt, że próba obliczania szachów jest podejmowana zarówno od początku, jak i od końca. Rozwijana jest teoria debiutów, która zaczyna się od pozycji startowej. Gromadzone są bazy końcówek, które rozpoczynają się od wszystkich możliwych pozycji remisowych (na przykład na szachownicy zostaną same dwa króle), matowych i patowych.
Jak pracować nad tablicami końcówek szachowych?
Najlepiej zacząć prace nad zapoznaniem się ze szczegółami tablic SyZyGy. Posiadają one API do podłączenia się do projektu za pomocą popularnych języków programowania. Można również ściągnąć tablice na dysk. Więcej szczegółów w artykule o SyZyGy na Lichess, w dolnej części. Przydatne teoretyczne wytłumaczenie zasad tworzenia tablic i ich matematyczne oraz informatyczne podstawy tłumaczy Wikipedia o Tablicach Nalimova. Czy korzystacie już z tablic obliczonych końcówek szachowych?